Esthetisch en betaalbaar wonen
Betaalbare woonruimte kan architectonisch verfijnd zijn
Esthetisch en betaalbaar wonen
In veel grote Duitse steden, waaronder Keulen, is een tekort aan woningen en zijn deze dus duur. De woningbouwvereniging Wohnungsgenossenschaft am Vorgebirgspark eG gaat deze trend tegen met de bouw van een nieuw complex met 39 wooneenheden. Het doel was om de huurprijzen onder de €10-11 per vierkante meter te houden - in een gebied waar de prijzen gemakkelijk kunnen oplopen tot €14-15 per vierkante meter. Om ervoor te zorgen dat het project aan de hoogste architectonische, ecologische, economische en stedenbouwkundige normen zou voldoen, schreef de opdrachtgever in 2015 een wedstrijd uit. De keuze viel op het ontwerp van Zeller Kölmel Architekten. Kenmerkend was dat de ontwerpers veel aandacht schonken aan het zoveel mogelijk behouden van de groene ruimte en het bieden van veel ruimte voor de gemeenschap. Om dit mogelijk te maken, kozen ze voor een ontwerp waarmee het totale bouwvolume werd opgesplitst in drie gebouwen van drie tot zeven verdiepingen. De gebouwen zijn verbonden door een doorlopende plint met tussen twee gebouwen een toegangspoort. De appartementen zijn 50 tot 160 m² groot en voorzien van grote balkons.
Geprofileerd en gekleurd
Het onderste deel van het gebouwensemble is bijzonder opvallend. De architecten creëerden dit door gebruik te maken van zwart gekleurd beton (4%), zichtbeton klasse 3 (zie kader), waarvan het oppervlak werd geprofileerd met behulp van structuurmatten van NOEplast. Deze worden vormvast in de bekisting verankerd zodat ze niet kunnen verschuiven wanneer het beton wordt gestort. Zodra het beton is uitgehard, worden bekisting en structuurmatten verwijderd, waarna het reliëf zichtbaar wordt. Bekistingen met NOEplast structuurmatten bieden daarom de mogelijkheid om aantrekkelijke betonontwerpen te maken voor individuele bouwdelen, complete gevels, keerwanden en nog veel meer. NOE-Betonvormgeving heeft hiervoor een uitgebreid assortiment van verschillende, kant-en-klare standaardmotieven maar kan echter ook individuele ontwerpen realiseren: een kans die de architecten bij dit project grepen. Ze ontwierpen hun eigen vormmotief, waarvan de structuur bestaat uit cirkels met een diameter van 200 mm, naast elkaar geplaatst in een rasterpatroon met een hartmaat van 280 mm. Hoewel het reliëf slechts 5 mm diep is, laat het een prachtig schaduwspel op de gevel zien.
Doorlopend patroon
Het aldus ontworpen patroon is te zien in de gehele onderste laag van het gebouw, maar wordt op sommige plekken ook op een andere manier gebruikt. Op een aantal plaatsen zijn de muren bijvoorbeeld voorzien van cirkelvormige openingen, waarvan de afstand en grootte zijn gebaseerd op dit patroon. In de ondergrondse parkeergarage zorgen ze als opening voor een goede ventilatie. In de trappenhuizen zijn ze opgevuld met glazen blokken en zorgen ze voor toetreding van daglicht. De architecten zijn er hiermee in geslaagd om het ontwerpconcept, als eenrode draad, consequent door te voeren in het hele gebouwencomplex en aan te passen aan de respectieve gebruikseisen.
Wandconstructie en gietbeton
Tegelijkertijd was duurzaamheid bijzonder belangrijk voor de planners. Alle daken en sommige gevels zijn groen, er is een fotovoltaïsch systeem en er is ruimte voor stadstuinieren. Het gebouw voldoet aan energie-efficiëntieklasse 40 en heeft een gevel van kerngeïsoleerd beton: de basis bestaat uit een 17,5 cm dikke dragende binnenwand, een 14 cm dikke isolatie en een 15,5 cm dikke geprofileerde buitenwand. De architecten kozen om twee redenen bewust niet voor sandwichpanelen. Martin Böttcher, de verantwoordelijke planner bij Zeller Kölmel Architekten, zegt: "We hebben om twee redenen voor de gietbetonbouwmethode gekozen: Ten eerste wilden we dat het gekleurde beton een zekere levendigheid zou hebben. Kleine luchtbellen en lichte kleurnuances waren daarom wenselijk. Ten tweede wilden we de indruk vermijden dat de gevel was samengesteld uit afzonderlijke elementen, wat onvermijdelijk het geval zou zijn geweest als we hadden gekozen voor prefab sandwichelementen."
Dubbele bekistingsconstructie
Om deze ontwerpeis te realiseren was een uiterst nauwkeurige planning en coördinatie tussen de betrokken partijen vereist. Om de binnenwand te bouwen moest eerst de bekisting worden opgebouwd, het beton erin worden gestort en vervolgens de bekisting weer worden verwijderd. Vervolgens werden de thermische ankers bevestigd en de isolatie aangebracht. Deze laag diende als één kant van de bekisting voor de buitenwand. Nu moest de tweede bekisting met de structuurmat erop worden gemonteerd. Hier moest het bouwteam ervoor zorgen dat de raam- en deursparingen op beide wandpanelen overeenkwamen, wat soms een hele uitdaging bleek te zijn.
Bekisting en structuurmatten uit één hand
NOE-Betonvormgeving biedt als enige bekistingsfabrikant de mogelijkheid om de NOEplast structuurmatten direct af fabriek op de eigen bekistingselementen te monteren. Als extra service kunnen de structuurmatten door NOE op houten achterplaten worden verlijmd, zodat ze direct op de bouwplaats op alle bekistingssystemen kunnen worden bevestigd. In totaal waren voor dit project slechts 65 m² NOEplast structuurmatten nodig voor de realisatie van een geveloppervlak van 850 m². De reden hiervoor is dat de matten tot 100 keer hergebruikt kunnen worden. Vanaf 1 augustus 2023 was een deel van het project klaar voor de eerste bewoners. Een maand later werden ook de resterende appartementen opgeleverd. Martin Böttcher zegt: "Bij een project als dit is het belangrijk dat iedereen die bij de bouw betrokken is, hand in hand werkt. Dat waren er hier bijzonder veel: betonwerkers, fabrikanten van de bekistingen en mallen en vele andere leveranciers. De samenwerking functioneerde heel goed."